VARLIK FONU KONUSU

2016 Ağustos’ta yasası çıkan Varlık Fonu, son günlerde fona aktarılan hazine varlıklarıyla gündeme geldi, birçok kişi de ilk defa konunun önemini fark ederek ilgi gösterdi, neler olup bittiğini öğrenmeye çalıştı.

Varlık Fonu konusunda son günlerde olanlara bakarsak amacın bütçe dışında rahat harcama yapabilmek ve büyük altyapı yatırımları için iç ve dış borçlanma ile kaynak yaratmak olduğu anlaşılıyor. Kaynak yaratılmak istenen büyük altyapı yatırımlarını bu güne kadar bütçeden yapıyorduk. Bütçe yetersiz kalmaya başlayınca yap-işlet-devret modeline geçtik. Burada dış kaynakları da ülkeye davet ettik, aynı süre içinde birçok kar getiren firmamızın hisselerini de bu yabancılara sattık.

Bu olanak da sonuna gelince büyük kamu varlıklarını bir fona koyup, bu fonu borçlandırıp, büyük altyapı yatırımlarını finanse edecek son bir çare olarak hazine varlıklarını Varlık Fonuna devretme yoluna başvurduk.

Burada bir sorun var. Ülkenin ilerleyebilmesi için gerekli olan büyük altyapı yatırımları ekonomik değiller, yani kısa sürede dönüş beklenecek ekonomik hareketler değiller.

Yabancı ülkelere baktığımızda Varlık Fonu modeli, bütçe ve gelir fazlası olan ülkelerin, gelecek kuşaklarına kaynak transferi için tam adına uygun olarak kurdukları fonlar olarak gözüküyor. Ülkemizde bu amaca hizmet etmesi biraz uzak ihtimal olarak görülüyor çünkü Türkiye hem cari açık hem de bütçe açığı veren, yani bırakın fazlayı büyük tasarruf açığı veren bir ülke. O nedenle Fonun sadece adı varlık.

Biz bunu 1980’li yıllarda “Özal Fonları” ile kötü bir tecrübe olarak yaşadık. 20 yıl sonra tasviye edilmeye başlandı ve denetlenemeyen bütçe dışı harcamalar nedeniyle zararı büyük oldu.

Sistemin uygulamaya konduğu zamanlamaya dikkat edersek “Denetleme” kelimesi endişe duyduğumuz en önemli kavram haline geldi. Uygulamanın açıklanan maddeleri arasında 155 yıllık bir kurum olan Sayıştay’ın denetiminin olmaması akıllarda soru işaretleri oluşturdu.

Bu muazzam ekonomik gücün kullanımının denetlenmesinin yabancı denetim kuruluşları ile Başbakan tarafından atanacak olan üç kişi tarafından yapılacak olması doğru mudur, yeterli midir? Sayıştay’ın devre dışı bırakılmasının gerçek sebebi nedir?

Sorulara önümüzdeki günlerde rasyonel cevaplar bulmayı ümit ediyoruz.